آرتروز زانو ( ساییدگی یا استئوآرتریت ) : علت و درمان آن

یکی از علل درد زانو خشکی مفصل زانو و آرتروز زانو میباشد. به زبان ساده آرتروز به معنی التهاب مفصل است. آرتروز زانو را می توان با ایجاد تغییرات در استخوان ها و غضروف مفصل زانو تشخیص داد. دلایل اصلی ابتلا به آرتروز را می توان به دو دسته کلی فرسایش تدریجی (استئوآرتریت) یا التهاب (آرتریت روماتوئید) تقسیم بندی کرد.که هر دو عامل منجر به زانو درد می گردد.


    آرتروز زانو چیست؟
استئوآرتریت که معمولاً به عنوان آرتروز فرسایشی شناخته می‌شود، یکی از  علل سشرایطی است که در آن فضای بالش مانند طبیعی بین مفاصل (غضروف) دچار فرسایش می‌شود. هنگامی که این شرایط اتفاق می‌افتد، استخوان‌های مفاصل به یکدیگر ساییده می‌شوند و کمتر امکان جذب شوک‌های وارد شده توسط غضروف‌ها وجود دارد. نتیجه حاصل از این سایش می‌تواند  علت درد زانو باشد و یا  ورم، سفت شدن، کاهش دامنه‌ی حرکت و گاهی اوقات تشکیل استخوان اضافی در محل و صدا دادن زانو باشد.
•    مھمترین مشخصه آرتروز، تخریب تدریجی غضروف مفصلی است.
•    غضروف مفصلی لایه سفید رنگ و نرم و لغزنده ایست که روی سطح استخوان را در ناحیه مفصل میپوشاند و موجب میشود تا استخوان ھا براحتی در ناحیه مفصل روی ھم حرکت کرده و بلغزند.
•    در استئوآرتریت یا سائیدگی مفصلی این لایه بتدریج ضعیف و نازک میشود. بعد از مدتی شیار ھایی روی آن بوجود آمده و سپسقسمت ھایی از آن کاملا از بین رفته و تکه تکه میشود.

 علایم و نشانه‌ها
   

١-درد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﯿﻤﺎری اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد

٢-ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮﻣﻔﺼﻠﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ اﻟﺘﮫﺎب ﺗﺎﻧﺪون ھﺎ و ﺑﻮرس ھﺎ، ﺿﺨﯿﻢ ﺷﺪن ﻏﺸﺎ ﺳﯿﻨﻮوﯾﺎل و درﮔﯿﺮﺷﺪن اﺳﺘﺨﻮانھﺎی زﯾﺮﻏﻀﺮوف ﮐﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﮫﻢ اﯾﺠﺎد درد ﻣﻔﺼﻞ زاﻧﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ -ﺧﺸﮑﯽ ﻣﻔﺼﻠﯽ

٣-ﮐﺎھﺶ داﻣﻨﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﻔﺼﻞ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﯿﻤﺎری اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد

۴-ﺿﻌﻒ و آﺗﺮوﻓﯽ ﻋﻀﻼت اﻃﺮاف ﻣﻔﺼﻞ ﮐﻪ در ﻣﻮارد ﮐﺎھﺶ داﻣﻨﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ

۵-ﮔﺎھﯽ وﺟﻮد ﮐﺮﯾﭙﺘﺎﺳﯿﻮن در ﺣﺮﮐﺎت ﻣﻔﺼﻞ

۶-ﮔﺎھﯽ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺎﯾﻊ در ﻣﻔﺼﻞ(Joint Efusion) دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد.، وﺟﻮد اﻓﯿﻮژن در ﻣﻔﺼﻞ، ﻣﮕﺮ ﭘﺲ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ زﯾﺎد ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ.

٧-دﮔﺮرﯾﺨﺘﯽ ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ در ﻣﻔﺼﻞ ﮐﻪ درارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آرﺗﺮوز زاﻧﻮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎی ﭘﺮاﻧﺘﺰی ( Genu Varum) اﺳﺖ.

٨-اﺣﺘﻤﺎل اﯾﺠﺎد ﮐﯿﺴﺖ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﻔﺼﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﺴﺖ ﺑﯿﮑﺮ(Baker Cyst) ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ.


علت

از جمله علت های آرتروز زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    سن: آرتروز زانو با سن فرد ارتباط دارد، اما بالا رفتن سن نمی تواند علت ایجاد آرتروز باشد. در اکثر موارد افراد مسن تر از 65 سال دچار آرتروز می شوند. با بالا رفتن سن، شکنندگی استخوان ها افزایش پیدا می کند و اغلب عضلات ضعیف می گردند. به این ترتیب قابلیت ترمیم بدن کاهش پیدا می کند. در نتیجه، به واسطه تغییرات ایجاد شده غضروف و استخوان ها بیشتر مستعد آسیب دیدن هستند و این شرایط می تواند باعث ابتلا به آرتروز زانو شود.
•    وزن: افراد دارای اضافه وزن سه برابر بیشتر از سایر افراد به آرتروز زانو مبتلا می شوند. هر چه وزن فرد بیشتر باشد، فشار بیشتری به استخوان ها وارد می شود و به این ترتیب امکان فرسایش غضروف ها و مفاصل افزایش پیدا خواهد کرد.
•    جنسیت: زنان دو برابر بیشتر از مردان به آرتروز زانو مبتلا می شوند. عمده ترین دلیل ابتلای زنان به آرتروز تغییرات سطح هورمون در بدن است که این موضوع می تواند بر غضروف و استخوان تاثیر منفی داشته باشد.
•    آسیب های قبلی: اگر مفصل زانو به خاطر صدمه های قبلی همچون پارگی مینیسک زانو، آسیب دیده باشد احتمال ابتلا به آرتروز زانو افزایش پیدا می کند.
•    جراحی های قبلی: اگر قبلاً بر روی بیمار عمل جراحی برداشتن غضروف انجام شده باشد (که به عنوان منیسکتومی نیز شناخته می شود)، احتمال ابتلا به آرتروز زانو به دلیل عدم رشد مجدد غضروف و در معرض فشار و فرسایش بیشتر قرار گرفتن استخوان ها به این خاطر افزایش پیدا می کند.
•    کف پای صاف: صافی کف پا یک ویژگی عمومی است که افراد مبتلا به آرتروز زانو از آن رنج می برند. وجود کف پای صاف باعث افزایش احتمال ابتلا به آرتروز زانو می شود. دلیل این موضوع را می توان به تغییرات ایجاد شده در نحوه وارد شدن فشار از کف پا به مفاصل نسبت داد که باعث افزایش فرسایش زانو می شود و معمولاً بخش های داخلی زانو را تحت تاثیر قرار می دهد.

تشخیص
 
تشخیص زود هنگام آرتروز زانو باعث جلوگیری از آسیب دیدگی دائمی می‌شود. آرتروز معمولا با بررسی سابقه پزشکی و معاینه زانو تشخیص داده می‌شود. تصویربرداری با اشعه ایکس در کنار آزمایشات تصویربرداری دیگر از قبیل ام آر ای برای تشخیص موثر است. تصاویر اشعه ایکس، باریک شدن فضای بین استخوان‌ها، شکل گیری خار استخوانی  و کیست‌ها را می‌توانند نشان دهند.  تصاویر ام آر ای وقتی توصیه می‌شود که تصاویر اشعه ایکس دلیلی مشخص برای درد مفصل زانو  ارائه نکند یا وقتی که تصاویر اشعه ایکس نشان دهد که بافت های دیگر مفصل ممکن است آسیب دیده باشد.

درمان

درمان های متفاوتی برای استئوآرتریت یا سائیدگی مفصل زانو وجود دارد که بعضی از آنها ممکن است در بعضی از افراد تاثیر بیشتری داشته باشد و در بسیاری اوقات بیمار باید با پزشک خود در انتخاب نوع درمان مشارکت فعال داشته باشد. مهمترین اهداف درمان کاهش درد و برگشت کارایی و فعالیت به زانو است. بیماری در ابتدا خفیف است ولی ممکن است با کذشت زمان پیشرفت کرده و شدیدتر شود. درمان هم در مراحل ابتدایی بیشتر شامل درمان های غیر جراحی است و در مراحل پیشرفته تر ممکن است عمل جراحی مورد نیاز باشد. درمان غیر جراحی چهار پایه دارد که عبارتند از :
تغییر در روش زندگی
مهمترین این تغییرات شامل کاهش وزن است. بسیاری البته نه همه کسانی که استئوآرتریت زانو دارند، چاق هستند و این وزن زیاد موجب میشود فشار بیشتری به زانو وارد شده که نتیجه آن افزایش شدت درد و پیشرفت بیماری است. گاهی اوقات کاهش فقط چند کیلو گرم وزن میتواند درد زانو را تا حد زیادی کاهش داده و کارآیی زانو را افزایش دهد.
بیمار باید تا حد امکان از دو زانو و چهار زانو نشستن اجتناب کرده و تا حد امکان برای نشستن از صندلی و برای خوابیدن از تختخواب استفاده کند. توالت های سنتی فشار زیادی را به مفصل زانو وارد میکنن. پس به بیماران توصیه میشود تا از توالت های به اصطلاح فرنگی استفاده کنند. استفاده از پله برای این بیماران مناسب نیست و راه پیمایی بر روی زمین های سراشیب یا سربالایی مشکل بیمار را بیشتر میکند.
نوع ورزش هایی که بیمار انجام میدهد هم مهم است. بیمار باید از ورزش هایی که شامل دویدن و جهیدن هستند اجتناب کند. شنا و دوچرخه سواری ورزش های مناسبی برای استئوآرتریت زانو هستند.
 
نرمش
نرمش جزء بسیار مهمی در درمان است. نرمش میتواند دامنه حرکات زانو را افزایش داده و عضلات اطراف زانو را تقویت کند. برای نیل به این مقصود نرمش های طبی بخصوصی طراحی شده اند که بیمار میتواند زیر نظر فیزیوتراپیست آنها را یاد گرفته و انجام دهد. این نرمش ها چند هدف عمده را دنبال میکنند. در اولین مرحله سعی میشود تا دامنه حرکات زانو توسط نرمش های کششی افزایش یابد.
این نرمش ها سعی در افزایش قابلیت کش آمدن لیگامان ها و کپسول مفصلی و عضلات اطراف زانو دارند تا بدین وسیله دامنه حرکات زانو را افزایش دهند. در مرحله بعد با انجام نرمش های بخصوصی سعی در افزایش قدرت عضلات ران میشود. با افزایش قدرت این عضلات بخصوص عضله چهارسر ران درد زانو تا حد زیادی تخفیف میابد. نرمش های متعددی در مراحل بعدی میتوانند هماهنگی بین کارکرد اجراء مختلف زانو را افزایش داده و بیمار را آماده انجام بهتر حرکات روزمره زندگی کنند.
 
وسایل حمایتی
استفاده از این وسایل مانند عصا، کفش های مخصوص و یا استفاده از زانوبند میتواند کمک کننده باشد
زانوبند طبی
استفاده از بریس ها برای جلوگیری از ایجاد فشار و وزن روی زانو و زانوبند طبی برای تعدادی از افراد موثر است. دو نوع بریس و زانو بند وجود دارد، که می تواند به درمان بیماری آرتروز زانو کمک کند.
1- بریس هایی که به عنوان زانو بند استفاده میشود که از نئوپرین ساخته شده است و درهمه داروخانه ها و فروشگا ه های تجهیزات پزشکی موجود است به گفته بیماران این بریس ها راحت می باشد و محافظ خوبی برای زانوهایشان است.
2- بریس برای جلوگیری از ایجاد فشار روی زانو استفاده می شود. این بریس ها به صورت سفارشی توسط متخصصان ساخت وسایل درمانی ساخته میشود و باید با تجویز پزشک تهیه شود  استفاده از این نوع بریس برای انواع بیماری آرتروز زانو مناسب نیست و برای آرتروز هایی که باعث ایجاد محدودیت در داخل و بیرون مفصل زانو شده است، موثر است.
3- استفاده از تجهیزات کمکی مانند چوبدستی یا عصا برای افرادی که به دلایل شخصی یا بر اثرعوامل دیگری نمی توانند، جراحی انجام دهند می تواند، به آنها کمک کند.

انواع زانوبند طبی
زانوبند طبی در دو مدل اصلی بالا کشیدنی و پوششی وجود دارد؛ برای استفاده از مدل اول باید زانوبند را از پایین وارد پا کرد و سپس آن را تا زانو رو به بالا کشید. این مدل در اندازه‌های مختلف وجود دارد، توجه داشته باشید که بیشترین حمایت زمانی به دست می‌آید که زانوبند طبی کاملاً اندازه باشد. بریس‌های پوششی را می‌توان، با توجه به نوع آن، در جلو یا عقب زانو قرار داد و با استفاده از بست قلابدار تنظیم‌ کرد.

اقدامات دیگر
مثل استفاده از سرما یا گرما و آب درمانی ممکن است در کاهش درد بیمار موثر باشند.
 
درمان دارویی
داروهای متعددی در کنترل درد این بیماران بکار برده میشوند. ممکن است درد یک بیمار با داروی خاصی کاهش یابد که این دارو برای بیمار دیگر موثر نباشد. برای هر بیمار ممکن است داروهایی بکار رود که با داروهای بیمار دیگر ممکن است متفاوت باشد. مهمترین دسته دارویی که در کنترل این بیماری کاربرد دارد داروهای ضد التهابی هستند.
سردسته این داروها اسپرین است. بروفن، ایندومتاسین، دیکلوفناک، ناپروکسن، مفنامیک اسید، پیروکسیکام و سلکوکسیب در این دسته دارویی قرار میگیرند. تاثیر این داروها کمابیش مانند یکدیگر است و میتوان آنها را جایگزین یکدیگر کرد. البته این داروها ممکن است در عوارض جانبی قدری با یکدیگر متفاوت بوده و بعضی از آنها ممکن است در بعضی از بیماران تاثیر بیشتری داشته باشد. این داروها التهاب مفصل را کاهش داده و میتوانند درد را تا حدود زیادی کاهش دهند. نیاز بیماران به این داروها متفاوت است.
گاهی درد با مصرف مقدار کمی دارو از بین میرود و گاهی بیمار برای کاهش درد نیاز به مصرف مقدار زیادی از این داروها دارد. گرچه تعدادی از این داروها بدون نسخه پزشک برای بیمار قابل دسترس هستند ولی این داروها مانند هر دارویی ممکن است برای بیمار عوارضی داشته باشند. اگر این داروها بطور مستمر استفاده شوند بعد از مدتی تاثیر آنها کم میشود. همچنین این داروها ممکن است با بعضی دیگر از داروها بطور مثال با داروهایی که برای رقیق کردن خون از آنها استفاده میشود تداخل داشته باشند.
 
گلوکوزآمین و کندروآیتین سولفات از دسته مکمل های خوراکی هستند و ممکن است در کاهش درد این بیماران موثر باشند. مواد موثر این داروها که همنام خود دارو هستند در واقع مولکول های بزرگی بوده که بطور طبیعی در غضروف مفصلی وجود دارند. این داروها ممکن است از منابع حیوانی تهیه شده و یا بصورت صناعی ساخته شوند. تاثیر این داروها بیشتر در مراحل ابتدایی استئوآرتریت است. گرچه این ها مواد طبیعی هستند و در دسته مکمل های غذایی قرار میگیرند ولی استفاده از آنها ممکن است با بروز عوارضی مثل سردرد، تهوع، استفراغ و ضایعات پوستی همراه باشد.
هیالورنیک اسید از دیگر داروهای مورد استفاده است که معمولا بصورت تزریق داخل مفصلی از آن استفاده میشود.
 
درمان های دیگر
استفاده از درمان هایی مثل طب سوزنی یا طب فشاری گرچه تاثیر اثبات شده ای ندارند ولی اگر به دست افراد قابل اطمینانی انجام شوند ممکن است در مواردی موثر باشند. با این وجود اگر تصمیم به استفاده از این روش ها دارید باید حتما قبل از اقدام پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید.
 
درمان با جراحی
در حالتی که هیچکدام از روش های غیر جراحی برای کنترل درد بیمار موثر نباشد، پزشک درمان با جراحی را پیشنهاد کند.
درمان آرتروز با جراحی آرتروسکوپی
جراحی آرتروسکوپی یک روش جراحی غیرتهاجمی است که در آن یک دوربین متصل به نمایشگر تصویری از راه برش کوچکی وارد بدن بیمار می‌شود. آرتروسکوپی یک عمل کوچک و جزیی است که معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود. غضروف ناهموار آسیب دیده تراشیده، خارها (زائده‌های) استخوانی برداشته و قطعات جدا شده از غضروف بیرون آورده می‌شوند.
تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض زانو یا آرتروپلاستی یک عمل جراحی مهم و دشوار و آخرین راهکار درمانی برای موردهای بسیار شدید و وخیم آرتروز زانو در زمانی است که تمامی دیگر روش‌ها در تسکین درد مؤثر نبوده باشند. تعویض مفصل زانو بی عیب و نقص نیست و طول عمر محدود ۱۰ تا ۲۰ ساله دارد. بیمار پس از انجام این عمل می‌تواند فعالیت‌های روزمره‌ و ورزش‌های هوازی کم برخورد را بدون بروز درد انجام دهد، با این حال، استفاده‌ی مفرط فرسایش بخش‌های زانو را تسریع می‌کند.
 پیوند غضروف
متأسفانه پیوند غضروف برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو عملی نیست و تنها برای ناهنجاری‌های کوچک غضروف مفصلی و نه برای آسیب منتشر رایج در آرتروز زانو قابل انجام است. پیوند غضروف با برداشتن قطعه‌های کوچکی از غضروف ناحیه‌ای از زانو انجام می‌شود که کمترین میزان وزن را تحمل می‌کند. سپس این غضروف خارج از بدن رشد داده می‌شود و دوباره برای ترمیم آسیب‌های جزیی درون بدن قرار می‌گیرد.
آرتروز زانو یک عارضه پیش رونده است که بارزترین نشانه ی آن زانو درد می باشد. اکثر بیماران با درمان های بدون جراحی بهبود پیدا می کنند و پزشک فقط برای افرادی که به درمان های بدون جراحی پاسخ مثبت نمی دهند جراحی را تجویز می کند.

درمان زانو درد و مشکلات زانو بدون جراحی...